8 rủi ro khi không có hợp đồng lao động NLĐ cần nắm rõ 2025
Làm việc theo thoả thuận miệng tiềm ẩn vô số rủi ro cho cả người lao động và doanh nghiệp. Việc xem nhẹ một tờ hợp đồng có thể khiến lao động mất nhiều quyền lợi trong khi doanh nghiệp phải đối mặt với nguy cơ bị xử phạt. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết những rủi ro khi không có hợp đồng lao động trong quá trình làm việc.
Mục lục: 1. Hợp đồng lao động có vai trò như thế nào? 2. Rủi ro đối với lao động làm việc không có hợp đồng |
1. Hợp đồng lao động có vai trò như thế nào?

Nhiều người thường xem hợp đồng lao động chỉ là một thủ tục giấy tờ, nhưng trên thực tế, nó chính là nền tảng pháp lý quan trọng nhất để xác lập một mối quan hệ lao động minh bạch và an toàn.
Theo quy định tại Bộ luật Lao động 2019, hợp đồng lao động là sự thỏa thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về công việc, tiền lương, điều kiện làm việc, cùng quyền và nghĩa vụ của mỗi bên.
Về bản chất, đây không chỉ là một văn bản thông thường mà chính là "tấm khiên" pháp lý, là cơ sở vững chắc nhất để bảo vệ quyền lợi chính đáng cho cả hai phía. Nó là bằng chứng rõ ràng khi có tranh chấp xảy ra và là điều kiện tiên quyết để người lao động được tham gia đầy đủ các chế độ bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), đảm bảo an sinh lâu dài.
2. Rủi ro đối với lao động làm việc không có hợp đồng
Đối với người lao động, việc đi làm không có hợp đồng văn bản rõ ràng là một canh bạc đầy rủi ro, có thể dẫn đến những mất mát không thể lường trước về cả tài chính và sự ổn định.

2.1 Mất trắng quyền lợi về Bảo hiểm xã hội (BHXH, BHYT, BHTN)
Đây là rủi ro lớn nhất và ảnh hưởng lâu dài nhất. Hợp đồng lao động là cơ sở pháp lý bắt buộc để doanh nghiệp đăng ký và đóng các loại bảo hiểm cho bạn. Nếu không có hợp đồng, bạn sẽ không được tham gia vào hệ thống an sinh xã hội, đồng nghĩa với việc:
- Mất lương hưu: Toàn bộ thời gian làm việc không được tính để hưởng lương hưu khi về già.
- Không có chế độ ốm đau, thai sản: Bạn sẽ không được quỹ BHXH chi trả tiền trợ cấp khi nghỉ ốm, nghỉ thai sản.
- Không có trợ cấp thất nghiệp: Nếu đột ngột mất việc, bạn sẽ không nhận được bất kỳ khoản hỗ trợ tài chính nào từ bảo hiểm thất nghiệp.
- Tự chi trả viện phí: Không có thẻ BHYT, bạn sẽ phải tự mình gánh toàn bộ chi phí khám chữa bệnh đắt đỏ.
2.2 Mập mờ về lương thưởng, dễ bị trả thiếu, nợ lương
Những lời hứa hẹn về mức lương, phụ cấp, hoa hồng hay thưởng nóng rất dễ bị lãng quên khi chỉ được thỏa thuận bằng miệng. Không có điều khoản rõ ràng trong hợp đồng, bạn không có bằng chứng pháp lý vững chắc để bảo vệ mình. Người sử dụng lao động có thể viện nhiều lý do để:
- Trả lương thấp hơn mức đã thỏa thuận.
- Tự ý cắt giảm các khoản phụ cấp, thưởng.
- Chậm trễ trả lương hoặc thậm chí nợ lương kéo dài. Khi tranh chấp xảy ra, gánh nặng chứng minh thuộc về bạn, và việc đòi lại quyền lợi gần như là không thể.
2.3 Dễ bị sa thải vô cớ, không được bồi thường
Hợp đồng lao động quy định rõ ràng các điều kiện và quy trình chấm dứt hợp đồng. Nếu không có nó, mối quan hệ lao động trở nên vô cùng lỏng lẻo. Doanh nghiệp có thể cho bạn nghỉ việc bất cứ lúc nào mà không cần lý do chính đáng, không cần báo trước theo quy định của pháp luật.
Hậu quả là bạn không chỉ đột ngột mất đi nguồn thu nhập mà còn không được nhận bất kỳ khoản trợ cấp thôi việc hay trợ cấp mất việc nào.
2.4 Không được đảm bảo về điều kiện và an toàn lao động
Các vấn đề quan trọng như thời gian làm việc, thời gian nghỉ ngơi, các trang thiết bị bảo hộ, và tiêu chuẩn an toàn lao động thường được quy định cụ thể trong hợp đồng. Khi làm việc "chui", bạn có thể phải chấp nhận làm việc trong môi trường không an toàn, thiếu thốn trang bị bảo hộ.
Đáng lo ngại hơn, nếu không may xảy ra tai nạn lao động, việc yêu cầu công ty chịu trách nhiệm và bồi thường thiệt hại về sức khỏe, tính mạng sẽ trở nên vô cùng gian nan và phức tạp.
3. Rủi ro với doanh nghiệp không ký hợp đồng lao động
Không chỉ người lao động, việc phớt lờ quy định về hợp đồng còn đẩy doanh nghiệp vào tình thế bất lợi, đối mặt với những thiệt hại trực tiếp về tài chính, pháp lý và uy tín lâu dài.
3.1 Bị xử phạt hành chính nặng
Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, hành vi không giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với người lao động làm công việc có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên sẽ bị xử phạt hành chính.
Mức phạt có thể dao động từ 2.000.000 đến 75.000.000 VNĐ, tùy thuộc vào số lượng người lao động mà doanh nghiệp vi phạm và đối tượng vi phạm là cá nhân hay tổ chức. Đây là một khoản chi phí không hề nhỏ, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của công ty.

3.2 Khó ràng buộc trách nhiệm và giữ chân người lao động
Khi không có hợp đồng, mối quan hệ lao động trở nên lỏng lẻo. Nhân viên có thể tự ý nghỉ việc mà không cần tuân thủ thời gian báo trước, gây ra sự xáo trộn, gián đoạn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh.
Hơn nữa, doanh nghiệp không có cơ sở để xử lý kỷ luật các hành vi vi phạm nội quy, hoặc ràng buộc các điều khoản quan trọng như bảo mật thông tin kinh doanh, bí quyết công nghệ.
3.3 Bất lợi khi xảy ra tranh chấp lao động
Trong mọi cuộc tranh chấp, pháp luật lao động luôn có xu hướng ưu tiên bảo vệ người lao động - bên được xem là yếu thế hơn. Khi một doanh nghiệp không ký hợp đồng, tức là đã vi phạm pháp luật ngay từ đầu. Điều này đặt công ty vào thế yếu khi giải quyết tranh chấp. Gánh nặng chứng minh các thỏa thuận (nếu có) sẽ thuộc về phía doanh nghiệp, và gần như chắc chắn sẽ phải chịu phần thua thiệt trong các phán quyết của cơ quan chức năng.
3.4 Suy giảm uy tín thương hiệu tuyển dụng
Trong thị trường lao động cạnh tranh ngày nay, uy tín là một tài sản vô giá. Một doanh nghiệp bị "tiếng xấu" là hoạt động thiếu chuyên nghiệp, không tuân thủ pháp luật sẽ rất khó để thu hút và giữ chân những nhân tài thực thụ.
Điều này ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cạnh tranh dài hạn của công ty, tạo ra một môi trường làm việc không ổn định và thiếu tin tưởng.
4. Phải làm gì khi công ty không chịu ký hợp đồng lao động?
Trong trường hợp hai bên đã đạt thoả thuận về công việc, nếu công ty không ký hoặc chỉ thoả thuận miệng về các điều khoản, người lao động phải chủ động yêu cầu hợp đồng để đảm bảo quyền lợi.
Trước tiên, hãy chủ động và khéo léo trao đổi với bộ phận nhân sự hoặc người quản lý trực tiếp. Có thể họ chỉ sơ suất hoặc chưa nắm rõ quy định. Bạn nên trình bày một cách nhẹ nhàng rằng việc ký hợp đồng là để đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ cho cả hai bên theo đúng Luật Lao động.
Nếu việc trao đổi không mang lại kết quả, bạn có quyền gửi đơn khiếu nại đến Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) cấp quận/huyện nơi công ty đặt trụ sở. Đây là cơ quan nhà nước có thẩm quyền can thiệp và yêu cầu doanh nghiệp thực hiện đúng nghĩa vụ. Đơn khiếu nại của bạn sẽ là cơ sở để thanh tra và xử lý vi phạm.
Cuối cùng, việc một công ty cố tình không ký hợp đồng lao động đã cho thấy sự thiếu chuyên nghiệp và không tôn trọng pháp luật cũng như chính người lao động. Đây là một "lá cờ đỏ" cảnh báo về văn hóa doanh nghiệp. Về lâu dài, bạn nên cân nhắc tìm kiếm một cơ hội việc làm mới tại một công ty uy tín, minh bạch và tuân thủ pháp luật.
Để các giao kết hợp đồng lao động, hợp đồng kinh doanh được thực hiện an toàn, bảo mật, doanh nghiệp cần sử dụng một giải pháp phần mềm ký hợp đồng điện tử. iContract hiện đang là phần mềm ký hợp đồng điện tử được nhiều doanh nghiệp tin dùng, với quy trình ký thông minh, khoa học và bảo mật theo tiêu chuẩn quốc tế ISO/IEC 27001.
Nếu quý khách có nhu cầu được tư vấn cụ thể hoặc đăng ký sử dụng iContract, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi theo hotline:
- Miền Bắc: 1900.4767
- Trung, Nam: 1900.4768
Mạnh Hùng