Khi có tranh chấp hợp đồng dân sự, các bên cần quan tâm về thời hiệu hay khoảng thời gian pháp luật cho phép một bên khởi kiện ra tòa án để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Trong bài viết này, iContract sẽ phân tích chi tiết các quy định pháp luật hiện hành về thời hiệu khởi kiện hợp đồng dân sự.

1. Thời hiệu khởi kiện là gì?

Thời hiệu khởi kiện là một khái niệm quan trọng trong pháp luật dân sự, được quy định tại Điều 149 và Điều 429, Bộ luật Dân sự 2015. Theo đó, thời hiệu khởi kiện được hiểu là khoảng thời gian mà cá nhân, tổ chức được quyền yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Cụ thể, theo Khoản 1, Điều 429, Bộ luật Dân sự 2015:

• Thời hiệu khởi kiện giải quyết tranh chấp hợp đồng là 3 năm
• Thời hiệu được tính từ thời điểm người khởi kiện biết quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân bị xâm phạm

Điều này có nghĩa là, nếu phát sinh tranh chấp từ một hợp đồng dân sự (ví dụ: bên vay không trả nợ, bên bán không giao hàng đúng thời hạn...), thì bên bị xâm phạm quyền lợi có 03 năm để khởi kiện kể từ thời điểm phát hiện (hoặc phải phát hiện) hành vi vi phạm.

Ví dụ: Thời hiệu khởi kiện tranh chấp về hợp đồng thuê nhà

• Ông C ký hợp đồng cho thuê nhà với ông D trong 2 năm (01/01/2020 – 31/12/2021).
• Sau khi hợp đồng chấm dứt, ông D không trả nhà và cũng không thanh toán tiền thuê 3 tháng cuối.
• Ông C nhiều lần yêu cầu nhưng ông D không phản hồi.
• Tháng 3/2022, ông C phát hiện ông D đã cho người khác thuê lại nhà trái phép và nộp đơn kiện vào tháng 6/2022.

Như vậy

• Tranh chấp phát sinh do ông D vi phạm nghĩa vụ trả nhà và thanh toán tiền thuê.
• Ông C chỉ biết rõ quyền lợi bị xâm phạm vào tháng 3/2022.
• Thời hiệu khởi kiện là 03 năm kể từ tháng 3/2022, tức là đến tháng 3/2025.
• Ông C nộp đơn tháng 6/2022 → vẫn trong thời hiệu.

2. Lưu ý về thời hiệu khởi kiện hợp đồng dân sự

Việc hết thời hiệu khởi kiện không có nghĩa là người có quyền khởi kiện tự động mất quyền. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật dân sự Việt Nam, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng Tòa án thụ lý và giải quyết vụ án, nếu bên bị kiện (bị đơn) có yêu cầu áp dụng thời hiệu.

2.1 Tòa án chỉ áp dụng thời hiệu nếu bị đơn yêu cầu

Theo Điều 157, Bộ luật Dân sự 2015, Tòa án không tự động áp dụng thời hiệu. Thay vào đó, bị đơn, người có quyền lợi liên quan phải nêu rõ yêu cầu áp dụng thời hiệu trước hoặc tại phiên sơ thẩm.

• Nếu bị đơn không yêu cầu áp dụng thời hiệu: Tòa án vẫn giải quyết vụ kiện như bình thường.
• Nếu bị đơn yêu cầu áp dụng thời hiệu mà nguyên đơn đã khởi kiện muộn: Tòa án sẽ bác đơn khởi kiện do hết thời hiệu.

2.2 Không tính thời hiệu trong thời gian có sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan

Theo Điều 156, Bộ luật Dân sự 2015, thời hiệu có thể được gia hạn nếu chủ thể gặp phải những sự kiện bất khả kháng, dẫn đến không thể khởi kiện đúng hạn mặc dù đã rất nỗ lực.

Ví dụ:

• Bên bị hại mắc bệnh hiểm nghèo, nằm viện kéo dài;
• Thiên tai, chiến tranh, dịch bệnh (như COVID-19);
• Tài liệu, bằng chứng bị mất, đang chờ phục hồi.

Trong các trường hợp này, thời gian có trở ngại sẽ không tính vào thời hiệu, giúp bảo vệ quyền lợi người khởi kiện.

2.3 Thời hiệu khởi kiện có thể bị gián đoạn hoặc khôi phục

Theo Điều 157, Bộ Luật Dân sự: Nếu trong thời hiệu mà bên có nghĩa vụ thừa nhận nghĩa vụ (ví dụ: viết cam kết trả nợ, xin khất nợ...), thì thời hiệu sẽ được tính lại từ đầu kể từ ngày thừa nhận đó.

Nếu bị đơn đã thừa nhận toàn bộ hoặc một phần nghĩa vụ sau khi thời hiệu hết, thì nguyên đơn có thể khởi kiện lại, và thời hiệu được tính lại từ thời điểm thừa nhận nghĩa vụ.

3. Hậu quả khi hết thời hiệu khởi kiện hợp đồng dân sự

Việc khởi kiện sau khi hết thời hiệu có thể khiến:

• Mất quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
• Không thể đòi lại tài sản, tiền bạc, quyền lợi từ bên vi phạm.
• Gây tốn kém chi phí, thời gian, công sức mà không đạt kết quả.
• Bị đơn lợi dụng yếu tố thời hiệu để thoát trách nhiệm pháp lý.

Do đó, người bị ảnh hưởng, xâm phạm về quyền lợi trong hợp đồng dân sự cần chủ động, nắm rõ mốc thời gian và ghi nhận cụ thể về các hành vi vi phạm ngay khi phát sinh để tiến hành khởi kiện sớm trước thời hạn.

Trên đây là một số lưu ý về thời hiệu khởi kiện hợp đồng dân sự được iContract tổng hợp theo quy định tại Bộ Luật Dân sự 2015. Hy vọng thông tin đã cung cấp cho quý khách những kiến thức cần thiết phục vụ quá trình khởi kiện. 

Bài viết mang tính chất tham khảo, quý khách vẫn cần tư vấn cụ thể bởi các chuyên gia, luật sư khi có nhu cầu khởi kiện.

Với quy trình ký kết khoa học, minh bạch, việc sử dụng một hệ thống ký hợp đồng điện tử như iContract sẽ giúp quý khách hạn chế việc xảy ra tranh chấp khi giao kết hợp đồng dân sự. Nếu quý khách có nhu cầu được tư vấn, tham khảo thêm về iContract, xin vui lòng liên hệ với chúng tôi theo hotline:

• Miền Bắc: 1900.4767
• Trung, Nam: 1900.4768

Mạnh Hùng