Trong quá trình tham gia bảo hiểm, đặc biệt là bảo hiểm nhân thọ hoặc các hợp đồng bảo hiểm có giá trị tích lũy, nhiều trường hợp người tham gia có nhu cầu chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm cho cá nhân hoặc tổ chức khác. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ quy định pháp luật về việc chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm một hành vi pháp lý có thể ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và nghĩa vụ giữa các bên. Việc nắm vững cơ sở pháp lý và quy trình chuyển nhượng sẽ giúp người tham gia bảo hiểm đảm bảo quyền lợi hợp pháp, tránh những rủi ro phát sinh về sau.

1. Khái niệm chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm

Theo quy định tại khoản 16, Điều 4, Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2023) quy định hợp đồng bảo hiểm như sau:

Các loại hợp đồng bảo hiểm bao gồm:

• Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ;
• Hợp đồng bảo hiểm sức khỏe;
• Hợp đồng bảo hiểm tài sản;
• Hợp đồng bảo hiểm thiệt hại;
• Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm.

Chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm được hiểu là việc người được bảo hiểm hoặc bên mua bảo hiểm chuyển giao toàn bộ quyền, nghĩa vụ trong hợp đồng bảo hiểm cho người khác theo quy định của pháp luật và sự chấp thuận của doanh nghiệp bảo hiểm.

Nói cách khác, người nhận chuyển nhượng sẽ trở thành chủ sở hữu mới của hợp đồng, kế thừa toàn bộ quyền lợi (như quyền yêu cầu bồi thường, quyền nhận tiền bảo hiểm) cũng như nghĩa vụ (như nghĩa vụ đóng phí bảo hiểm, tuân thủ điều khoản hợp đồng) của bên chuyển nhượng trước đó.

2. Quy định về chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm

Hành vi chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm là một hình thức chuyển giao hợp đồng bảo hiểm. Theo quy định tại Điều 38, Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 quy định về chuyển giao hợp đồng bảo hiểm như sau:

a) Bên mua bảo hiểm có quyền chuyển giao hợp đồng bảo hiểm

Bên mua bảo hiểm có quyền chuyển giao hợp đồng bảo hiểm. Đối với hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, việc chuyển giao phải được sự đồng ý bằng văn bản của người được bảo hiểm hoặc người đại diện theo pháp luật của người được bảo hiểm.

b) Bên nhận chuyển giao hợp đồng bảo hiểm được hưởng quyền lợi

Bên nhận chuyển giao hợp đồng bảo hiểm được bảo hiểm, được kế thừa quyền và nghĩa vụ của bên chuyển giao.

c) Có hiệu lực khi bên mua bảo hiểm thông báo bằng văn bản

Việc chuyển giao hợp đồng bảo hiểm chỉ có hiệu lực khi bên mua bảo hiểm thông báo bằng văn bản và được doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài đồng ý bằng văn bản, trừ trường hợp việc chuyển giao được thực hiện theo tập quán quốc tế hoặc theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm.

3. Trình tự và thủ tục chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm

Tùy vào từng loại hình bảo hiểm, quy trình chuyển nhượng thường bao gồm các bước cơ bản sau:

• Bước 1: Bên mua bảo hiểm nộp đơn đề nghị chuyển nhượng hợp đồng kèm bản chính hợp đồng cho doanh nghiệp bảo hiểm.
• Bước 2: Doanh nghiệp bảo hiểm xem xét điều kiện chuyển nhượng, đánh giá tính hợp pháp và khả năng thực hiện của người nhận chuyển nhượng.
• Bước 3: Hai bên (bên chuyển nhượng và bên nhận chuyển nhượng) ký kết văn bản chuyển nhượng, được xác nhận bởi doanh nghiệp bảo hiểm.
• Bước 4: Doanh nghiệp bảo hiểm cập nhật thông tin người sở hữu mới, phát hành phụ lục hợp đồng hoặc giấy xác nhận chuyển nhượng.

Trong một số trường hợp, đặc biệt là hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có giá trị lớn, doanh nghiệp bảo hiểm có thể yêu cầu xác minh năng lực tài chính, nhân thân của bên nhận chuyển nhượng để đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật về phòng chống rửa tiền và quản lý tài sản bảo hiểm.

4. Hiệu lực và hệ quả pháp lý của việc chuyển nhượng

Kể từ thời điểm việc chuyển nhượng được doanh nghiệp bảo hiểm chấp thuận, toàn bộ quyền và nghĩa vụ trong hợp đồng thuộc về người nhận chuyển nhượng.

Cụ thể như sau:

• Người nhận chuyển nhượng có quyền yêu cầu chi trả bảo hiểm nếu xảy ra sự kiện bảo hiểm và có nghĩa vụ tiếp tục đóng phí bảo hiểm đầy đủ, đúng kỳ hạn theo điều khoản hợp đồng;
• Bên chuyển nhượng không còn quyền lợi hoặc trách nhiệm pháp lý liên quan đến hợp đồng kể từ thời điểm hoàn tất chuyển nhượng.
• Nếu việc chuyển nhượng được thực hiện trái quy định (ví dụ: không có sự chấp thuận của doanh nghiệp bảo hiểm, giả mạo chữ ký, hoặc vi phạm quy định pháp luật), hợp đồng chuyển nhượng có thể bị tuyên vô hiệu và các bên có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại.

5. Chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm cần lưu ý gì?

Không ít trường hợp người tham gia bảo hiểm gặp rắc rối khi chuyển nhượng hợp đồng do thiếu hiểu biết về quy định pháp luật. Từ điều kiện, thủ tục cho đến hệ quả pháp lý đều cần được xem xét kỹ lưỡng cụ thể:

• Lập văn bản chuyển nhượng, có công chứng hoặc xác nhận của doanh nghiệp bảo hiểm để đảm bảo giá trị pháp lý.
• Cần đọc kỹ quy tắc, điều khoản hợp đồng bảo hiểm trước khi chuyển nhượng để hiểu rõ các điều kiện, hạn chế và quyền lợi liên quan.
• Trường hợp hợp đồng đang được dùng làm tài sản thế chấp, cần có sự đồng ý của bên nhận thế chấp (ngân hàng, tổ chức tín dụng) trước khi thực hiện chuyển nhượng.
• Bên nhận chuyển nhượng nên xác minh tình trạng hợp đồng, bao gồm thời hạn, giá trị hoàn lại, phí bảo hiểm đã nộp, và các quyền lợi phát sinh để tránh rủi ro tài chính.

Chuyển nhượng hợp đồng bảo hiểm là một giao dịch hợp pháp được pháp luật cho phép, tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và quyền lợi cho các bên, việc thực hiện cần tuân thủ đúng quy định của Luật Kinh doanh bảo hiểm và các hướng dẫn cụ thể của doanh nghiệp bảo hiểm. Doanh nghiệp và cá nhân khi có nhu cầu chuyển nhượng nên tham vấn ý kiến chuyên gia hoặc đại diện pháp lý trước khi tiến hành, nhằm tránh tranh chấp và rủi ro pháp lý. Trong bối cảnh thị trường bảo hiểm ngày càng phát triển, hiểu rõ quy định pháp luật về chuyển nhượng hợp đồng là bước quan trọng để quản lý tài sản bảo hiểm một cách hiệu quả, minh bạch và bền vững.

Thu Hương