Hợp đồng giả cách là một loại giao dịch dân sự không có thật, được các bên lập ra với mục đích che giấu đi một hợp đồng khác nhằm mục đích trục lợi, lừa đảo. Trong bối cảnh thị trường ngày càng phức tạp, việc ký kết hợp đồng giả cách tiềm ẩn nhiều nguy cơ pháp lý mà không phải ai cũng nhận thức được. Dưới đây là một số thông tin quan trọng cần biết để tránh gặp phải hợp đồng giả cách. 

1. Hợp đồng giả cách là gì?

Hiện nay, chưa có quy định cụ thể về hợp đồng giả cách. Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 124, Bộ luật dân sự 2015, giao dịch dân sự vô hiệu do giả tạo là khi các bên xác lập giao dịch dân sự một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác. Theo đó, hợp đồng giả cách hiểu đơn giản là hợp đồng dân sự, được xác lập một cách giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác. Hợp đồng giả cách không có giá trị pháp lý, cũng như không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ cho các bên liên quan. 

Hợp đồng giả cách là giao dịch dân sự không có thật. 

Một ví dụ đơn giản cho hợp đồng giả cách như sau: Hiện nay, nhiều cá nhân cần tiền gấp để chữa bệnh, đầu tư kinh doanh nên phải đi vay nóng với lãi suất cao, nhưng trên hợp đồng không thể hiện mức lãi suất, hoặc ghi mức lãi suất do hai bên tự thỏa thuận. Đây chính là một trong những dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách, nhằm che giấu một hợp đồng khác. 

Một trường hợp khác là các bên lập hợp đồng giả cách sang nhượng tài sản nhưng mục đích chính là để vay vốn. Hình thức này được thực hiện bằng cách ký hợp đồng chuyển nhượng tài sản, nhưng sau đó, nếu người đi vay không thể trả nợ thì người cho vay sẽ biến tài sản đó thành của mình. 

Ngoài ra, trường hợp người mua và người bán tự thỏa thuận để khai giá ảo trong các hợp đồng mua bán, chuyển nhượng bất động sản để giảm số thuế phải nộp cho Nhà nước, hoặc cầm cố tài sản nhằm đầu tư kinh doanh cũng được coi là sử dụng hợp đồng giả cách. 

2. Quy định về hợp đồng giả cách như thế nào?

Hiện nay, mặc dù chưa có quy định riêng nào về hợp đồng giả cách, tuy nhiên, hợp đồng này vẫn được điều chỉnh theo các quy định của giao dịch dân sự. Cụ thể: 

• Hợp đồng giả cách là một loại giao dịch giả tạo. Theo quy định tại Điều 124, Bộ luật dân sự 2015, khi các bên xác lập giao dịch dân giả tạo nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác thì giao dịch giả tạo sẽ vô hiệu, còn giao dịch dân sự bị che giấu vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp giao dịch đó cũng bị vô hiệu theo quy định. Bên cạnh đó, trường hợp xác lập giao dịch dân sự giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch dân sự đó vô hiệu. 
• Hợp đồng giả cách gây ra hậu quả pháp lý như thế nào? 
• Giao dịch dân sự vô hiệu sẽ không làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập. 
• Khi giao dịch vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả lại cho nhau những gì đã nhận. Trong trường hợp không thể hoàn trả bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả. 
• Bên có lỗi gây thiệt hại sẽ phải bồi thường. 

Hợp đồng giả cách không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên. 

Tóm lại, hợp đồng giả cách không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia ký kết hợp đồng. Pháp luật không thừa nhận và bảo vệ quyền lợi của các bên khi tham gia hợp đồng, hợp đồng bị vô hiệu theo quy định của pháp luật. 

3. Dấu hiệu nhận biết hợp đồng giả cách

Hợp đồng giả cách đang được sử dụng khá phổ biến trong các giao dịch dân sự dùng để cho vay vốn, mua bán tài sản. Do đó, nếu không đọc kỹ hợp đồng, bạn hoàn toàn có thể bị nhầm lẫn và mắc bẫy của các đối tượng xấu. 

Dưới đây là một số dấu hiệu để nhận biết hợp đồng giả cách: 

• Người vay tiền phải ký hợp đồng mua bán tài sản

Đây là một trong những loại hợp đồng giả cách phổ biến hiện nay. Hợp đồng cho vay với lãi suất cao, kèm theo các điều khoản về việc mua bán tài sản theo hình thức chuyển nhượng. Do vậy, người vay gặp rủi ro rất lớn. 

Lưu ý một số dấu hiệu để nhận biết hợp đồng giả cách.

Hợp đồng giả cách theo hình thức này sẽ có các dấu hiệu sau: 

• Hợp đồng có điều khoản về việc người vay khi vi phạm nghĩa vụ thanh toán sẽ phải chuyển nhượng tài sản cho bên vay. 
• Điều khoản về lãi suất và thời hạn cho vay không rõ ràng. 
• Có nhiều điều khoản bất lợi với bên vay như: giá trị của tài sản thế chấp cao hơn rất nhiều giá trị của khoản vay.
• Giá trị của tài sản ghi trong hợp đồng thấp hơn nhiều so với thực tế

Mục đích của việc tạo ra hợp đồng theo hình thức này là để trốn nộp thuế cho Nhà nước theo quy định của pháp luật. 

• Không ghi cụ thể mức lãi suất trong hợp đồng

Điều 468, Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, lãi suất vay do các bên tự thỏa thuận. Tuy nhiên, nhiều trường hợp các bên cho vay không ghi rõ ràng, mập mờ về lãi suất dẫn đến hiểu lầm, hoặc tính sai cho người vay. Đây cũng là một trong những dấu hiệu cho thấy hợp đồng cho vay là hợp đồng giả cách. 

Tóm lại, bản chất của hợp đồng giả cách là hợp đồng xác lập một giao dịch dân sự giả mạo, nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác. Đây là hành vi trái pháp luật. Do đó, các cá nhân, tổ chức trước khi ký hợp đồng, cần đọc kỹ các điều khoản để đảm bảo an toàn khi tham gia giao dịch dân sự.