Swap là gì? Khái niệm swap được sử dụng khá phổ biến trong thị trường tài chính, điển hình là hợp đồng swap (hợp đồng hoán đổi). Hình thức hợp đồng này đóng vai trò quan trọng trong việc xác lập quyền lợi và nghĩa vụ của mỗi bên, hạn chế các rủi ro có thể xảy ra.

1. Swap là gì? 

Khái niệm swap được sử dụng phổ biến trong giao dịch tài chính.

Swap (dịch ra là hoán đổi) trong tài chính được hiểu là thỏa thuận giữa hai bên đối tác nhằm trao đổi các công cụ tài chính, dòng tiền hoặc thanh toán trong một thời gian nhất định. Các công cụ có thể là hầu hết mọi thứ nhưng phần lớn đều liên quan đến tiền mặt.

Giao dịch hoán đổi cũng có thể coi là một loạt các hợp đồng có kỳ hạn. Hoán đổi chủ yếu sử dụng trong các hợp đồng cổ phiếu chưa niêm yết, các công ty với nhau hoặc các tổ chức tài chính. Các nhà đầu tư bán lẻ thông thường sẽ không tham gia vào các giao dịch hoán đổi.

2. Khái niệm hợp đồng hoán đổi

Hợp đồng hoán đổi  tương tự như các công cụ tài chính phái sinh.

Hợp đồng hoán đổi (Swap Contract) là loại hợp đồng được ký kết dựa trên thỏa thuận giữa các bên là các chủ thể (đối tác), tương tự như các công cụ tài chính phái sinh. Theo cam kết trong hợp đồng, các bên sẽ đồng ý chi trả cho các khoản thanh toán định kỳ cho nhau hoặc đồng ý trao đổi các luồng tiền trong khoảng thời gian đã xác định theo phương thức đã định sẵn. 

Tất cả các bên tham gia giao kết thường trao đổi dòng tiền theo hình thức hoán đổi, có nghĩa là trao đổi một dòng tiền này để thu về một dòng tiền khác. Quá trình trao đổi này căn cứ trên sự thống nhất của các bên tham gia theo nguyên tắc bình đẳng, tự do.

Đặc trưng cơ bản của hợp đồng hoán đổi:

• Tính linh hoạt cao: do được chủ yếu giao dịch trên thị trường phi tập trung.
• Cần có sự hỗ trợ của bên trung gian.
• Triển khai theo nguyên tắc bù trừ: Bằng cách cắt giảm khối lượng dòng tiền thanh toán giữa hai chủ thể tham gia vào hợp đồng, rủi ro tín dụng sẽ được giảm đáng kể.

3. Các loại hợp đồng hoán đổi 

Có 5 loại hợp đồng hoán đổi phổ biến.

Hiện nay, có 5 loại hợp đồng hoán đổi phổ biến như sau:

a) Hợp đồng hoán đổi lãi suất

Hợp đồng hoán đổi lãi suất là loại hợp đồng phái sinh, trong đó các bên trao đổi dòng lãi suất để lấy dòng tiền mặt của bên khác. Hình thức hợp đồng này thường được sử dụng để quản lý tài sản hoặc nợ cố định, đầu cơ kiếm lời từ biến động của lãi suất.

Hợp đồng hoán đổi lãi suất thường được các doanh nghiệp, tổ chức tài chính hoặc các nhà đầu tư sử dụng. Về bản chất, hợp đồng áp dụng như sau:

• Bên A trả lãi suất cố định cho bên B (bên A nhận lãi lãi suất thay đổi).
• Bên B trả lãi suất cố định cho bên A (bên B nhận lãi suất thay đổi).

b) Hợp đồng hoán đổi tín dụng 

Hợp đồng hoán đổi tín dụng là loại hợp đồng phái sinh tín dụng. Trong đó, bên mua phải thanh toán một khoản tiền theo định kỳ cho bên bán và đổi lại sẽ được nhận một khoản bồi thường nếu công cụ tài chính bị mất khả năng thanh toán.

c) Hợp đồng hoán đổi tiền tệ

Đây là loại hợp đồng về trao đổi tiền tệ, trong đó các bên tham gia sẽ trao đổi một khoản tiền gốc và lãi cố định của một khoản vay để lấy một khoản tiền gốc và khoản lãi cố định tương ứng với khoản vay của đồng tiền khác. Hợp đồng hoán đổi tiền tệ thường được áp dụng kết hợp với hợp đồng hoán đổi lãi suất.

d) Hợp đồng hoán đổi hàng hóa

Hợp đồng hoán đổi hàng hóa thỏa thuận về giá thả nổi của hàng hóa được trao đổi lấy giá cố định trong một khoảng thời gian xác định, cụ thể:

• Người sử dụng hàng hóa: Muốn hàng hóa được đảm bảo ở một mức giá tối đa và đồng ý trả cho tổ chức tài chính một mức giá cố định. Đồng thời, người sử dụng sẽ nhận được những khoản thanh toán dựa trên giá cả thị trường cho những hàng hóa liên quan.
• Người sản xuất: Muốn cố định thu nhập và đồng ý trả giá thị trường cho tổ chức tài chính, đổi lại sẽ nhận được những khoản thanh toán cố định cho hàng hóa.

e) Hợp đồng hoán đổi chứng khoán vốn

Hợp đồng hoán đổi chứng khoán vốn là hình thức hợp đồng trong đó tổ hợp dòng tiền sẽ được thỏa thuận trao đổi giữa 2 bên vào một ngày xác định trong tương lai.

Hợp đồng hoán đổi chứng khoán có 02 dòng tiền:

• Dòng tiền thả nổi liên quan đến lãi suất Libor.
• Dòng tiền từ cổ phiếu hoặc chỉ số thị trường.

Hai bên sẽ thỏa thuận trao đổi các dòng tiền này vào ngày đáo hạn dựa trên điều kiện đã thỏa thuận trước đó. Hợp đồng chứng khoán vốn thường được ký kết nhằm mục đích quản lý rủi ro, tối ưu hóa lợi ích từ biến động của thị trường tài chính và giá cả chứng khoán.

Trên đây là khái niệm swap, hợp đồng swap (hợp đồng hoán đổi). Hợp đồng hoán đổi được sử dụng khá phổ biến trong thị trường tài chính, đầu tư nhằm tối đa hóa lợi ích, hạn chế rủi ro nên các doanh nghiệp, nhà đầu tư tài chính có thể tìm hiểu để áp dụng.